حراج صندلی از شایعه تا واقعیت

درمیان تب و تاب تبلیغات فروش صندلی برای رشته‌های پزشکی، اخیرا رئیس سازمان سنجش با هشدار جدی نسبت به کلاهبرداری با وعده رزرو صندلی در دانشگاه‌های علوم پزشکی تاکید کرده که هیچ دانشگاه دولتی یا خصوصی مجوز پذیرش خارج از مسیر قانونی کنکور را ندارد و مسیر ورود به رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی صرفا از طریق شرکت در آزمون سراسری و کسب نمره قبولی ممکن است. به گفته وی شیادان با طراحی کارنامه و معرفی‌نامه‌های جعلی، تلاش می‌کنند جیب داوطلبان و خانواده‌های‌شان را خالی کنند. 
   
یک دروغ وسوسه‌انگیز!
 سال‌هاست که درس و مشق، کنکور و دانشگاه به بازاری پرسود و پررونق برای عده‌ای سودجو تبدیل شده است. به‌خصوص درماه‌های منتهی به کنکور که پست‌های عجیب‌وغریب در شبکه‌های اجتماعی با تیترهایی مثل «قبولی تضمینی پزشکی»، «تغییر رتبه در سیستم سنجش»، «صندلی قطعی دردانشگاه‌های برتر»،«رزرو ظرفیت ۱۴۰۵ با قیمت امسال» و حتی «تضمین دریافت شماره دانشجویی» منتشر می‌شود. پیام‌هایی که فرستندگانش‌ سعی دارند با جملات فریبنده و ادعاهای بزرگ، ازآب گل‌آلود ماهی بگیرند.دراین بازار زیرزمینی،صندلی رشته‌های پرطرفدار مثل پزشکی و دندانپزشکی بسته به نوع دانشگاه با رقم‌هایی نجومی معامله می‌شود؛ قیمت‌ها معمولا از حدود ۳۰۰ میلیون شروع و گاهی تا نیم‌میلیارد هم می‌رسد! مثلا برای رشته‌هایی نظیر داروسازی، پرستاری و مامایی مبلغ‌هایی نزدیک به ۳۰۰ میلیون پیشنهاد و مهندسی‌هایی مانند کامپیوتر و عمران بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌شوند. 
البته سودجویان ادعا می‌کنند برای کنکور ۱۴۰۵ باید این مبالغ را دو برابر کرد و آنها همین حالا صندلی سال آینده را با قیمت‌های امسال «پیش‌ثبت‌نام» می‌کنند؛ نکته‌ای که تقریبا در همه کانال‌های تلگرامی تکرار می‌شود. در تبلیغات تازه‌تر، گردانندگان این کانال‌ها پا را فراتر گذاشته‌ و برای جلب اعتماد، از روش‌های مدرن‌تری استفاده می‌کنند. مثلا برخی از آنها در ویدئوهای تبلیغاتی، اسکرین‌شات‌های دستکاری‌شده از داشبورد سنجش یا سامانه آموزش دانشگاه منتشر کرده و مدعی می‌شوند که توانایی تغییر مستقیم رتبه، نمره تراز و حتی وضعیت قبولی را دارند. 
   
رانت را از پزشکی دور کنید
با وجود آن‌که شمار زیادی از داوطلبان و خانواده‌های‌شان حاضرند مبالغ سنگینی بپردازند تا برای فرزندشان یک صندلی جعلی در رشته‌های پزشکی دست‌وپا کنند، حتی در صورت عبور از مراحل ابتدایی این کلاهبرداری‌ها، تضمینی برای رسیدن به رؤیاهای‌شان وجود ندارد. آنچه سبب می‌شود برخی کارشناسان چنین مسائلی را جدی بگیرند، این است که برخی اساتید و متخصصان دانشگاهی می‌گویند با دانشجویانی روبه‌رو شده‌اند که از نظر توان علمی و استعداد تحصیلی کوچک‌ترین تناسبی با رشته‌های حساس و دشوار پزشکی ندارند؛ موضوعی که خود گواهی است بر عمق خطراتی که چنین تخلفاتی می‌تواند برای کیفیت آموزش و سلامت جامعه ایجاد کند. 
هامون سبطی، دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت وعدالت، در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: این زمزمه‌ها سال‌هاست وجود دارد و نمی‌توان صرفا آنها را شایعه دانست.ضروری است یک تیم تخصصی تشکیل شود و این ادعاها را به‌صورت دقیق بررسی کند تا مشخص شود چه‌میزان از آنها واقعا کلاهبرداری است و چه‌میزان نیاز به پیگیری جدی‌تر دارد.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد، تردیدی نیست که بخش عمده این ادعاها کلاهبرداری است و افرادی که در دام چنین پیشنهادهایی گرفتار می‌شوند، خود نیز رویکرد اخلاقی درستی ندارند. کسی که می‌خواهد با پول، جای یک داوطلب مستعد را غصب کند، اصول اخلاقی را نقض کرده است.  به گفته کارشناسان، ادامه یافتن این وضعیت می‌تواند پیامدهای سنگینی برای جامعه جوان کشور داشته باشد. گسترش احساس بی‌عدالتی، یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی است که در درازمدت، اعتماد عمومی را تضعیف و انگیزه تحصیلی را تهدید می‌کند. 
   
اهمیت کیفیت ورودی 
باتوجه به این‌که پزشکی تنها یک رشته تحصیلی نیست بلکه مسئولیت اجتماعی سنگینی را نیز برای فرد ایجاد می‌‌کند و کوچک‌ترین اشتباه در تربیت دانشجویان، می‌تواند جان انسان‌ها را به خطر بیندازد، راه برون‌رفت از تلاش برای خرید صندلی به هر قیمتی و آسیب خطرناک آن چیست؟ 
 علیرضا سلیمی، رئیس انجمن بیهوشی و مراقبت‌های ویژه ایران در این باره به جام‌جم می‌گوید: رشته‌هایی  که ارتباط مستقیم با جان مردم دارند، بیش از هر حوزه دیگر نیازمند شفافیت، سختگیری و شایسته‌سالاری‌هستند. در هرحال فارغ از این‌که یک داوطلب از چه مسیری وارد دانشگاه می‌شود، اگر برای آن رشته و صندلی آموزش پزشکی مناسب نباشد، نتیجه چیزی جز یک بازی باخت - باخت نخواهد بود.
به گفته اوفردی که بدون شایستگی واردرشته‌ای حساس می‌شود، نه آینده‌ روشنی خواهد داشت و نه فرصت موفقیت واقعی. 
سلیمی ادامه می‌دهد: باید توجه داشت که اگر فردی بدون شایستگی وارد چنین رشته‌هایی شود، نه‌تنها خود در مسیر تحصیل و کار پیشرفت نخواهد کرد بلکه یک صندلی ارزشمند هم بیهوده اشغال می‌شود. 
نتایج بررسی‌ها از این حکایت دارد که موفقیت نظام آموزشی در رشته‌های علوم پزشکی به عوامل مختلفی وابسته است اما یکی از اثرگذارترین آنها چیزی نیست جز  کیفیت ورودی به این سیستم. اگر ورودی‌های خوب و توانمند جذب شوند، خروجی‌های توانمند و قابل‌اعتماد نیز خواهید داشت. رئیس انجمن بیهوشی و مراقبت‌های ویژه ایران بر ضرورت شایسته‌سالاری در رشته‌های پیراپزشکی و پزشکی تاکید می‌کند و می‌گوید: دردنیا برای رشته‌های پزشکی، سختگیری‌های آموزشی و ارزیابی قابل توجه است. در این مسیر انتخاب دانشجو، روند آموزش، ارزیابی‌ها و نظارت‌ها باید با دقت و وسواس ویژه انجام شود؛ زیرا سلامت جامعه وابسته به همین حساسیت‌هاست.
   
راهکار، استعلام قبولی 
کارشناسان حوزه آموزش معتقدند که علاوه‌بر جذب ورودی‌های توانمند، دانشگاه‌ها به‌ویژه در رشته‌های علوم‌پزشکی باید موظف شوند هنگام صدور مدرک فارغ‌التحصیلی نیز دوباره تأییدیه قبولی دانشجو را از سازمان سنجش دریافت کنند. سبطی در همین راستا به جام‌جم می‌گوید: این پیشنهاد سال‌ها پیش از سوی دیده‌بان شفافیت و عدالت به سازمان سنجش ارائه شد اما تاکنون به مرحله اجرا نرسیده، در حالی که چنین مکانیسمی یکی از منطقی‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای پایان ‌دادن به شایعات و تخلفات مرتبط با صندلی‌فروشی است.
به اعتقاد او، با اجرای این طرح، حتی اگر فردی ابتدا به‌شکل غیرقانونی وارد دانشگاه شده باشد، نمی‌تواند ادامه دهد؛ زیرا در مرحله‌ فارغ‌التحصیلی، با استعلام مجدد، عدم پذیرش واقعی او احراز شده و امکان دریافت مدرک را نخواهد داشت.